|
Merlijn is gebaseerd op een boek dat de beroemde middelnederlandse schrijver Jacob van Maerlant in 1261 schreef voor de Zeeuws-Hollandse edelman Albrecht van Voorne. Het droeg de lange titel Historie van den Grale - boek van Merline en is bewaard gebleven in een middeleeuwse Nedersaksische vertaling op het kasteel Steinfurt in Duitsland.
Van Maerlant was een echte geleerde en verdiende de kost als leermeester van adellijke jongens. Hij was als middeleeuwer natuurlijk overtuigd katholiek, maar het verhaal over Merlijn stamt uit de voor-christelijke tijd. Daarom heeft Van Maerlant veel zaken die niet strookten met zijn geloof weggelaten of veranderd. Om een voorbeeld te noemen: voor Van Maerlant was toverkracht iets duivels en daarom gaf hij Merlijn een duivel als vader. Dat maakt het moeilijk te verklaren waarom Merlijn zo góed was. Voor de oude Britten daarentegen was magie iets goddelijks dat wel degelijk goed kon zijn. Een goede, goddelijke vader voor Merlijn ligt daarom meer voor de hand. Daarom krijgt hij in dit sprookverhaal de hertenman als vader, die een belangrijke plaats inneemt in oude keltische verhalen.
Voor Van Maerlant waren leermeesters de belangrijkste mensen die je maar kunt bedenken. Dat komt waarschijnlijk doordat Van Maerlant zelf een leermeester was. Een leermeester was in zijn ogen een geleerde (of 'clerc' in het Middelnederlands) die de wijsheid in pacht had en altijd gelijk had. Van Maerlant laat geen gelegenheid voorbijgaan om dit te benadrukken: Merlijns leermeester Blasys is een voortreffelijke man en Merlijn zelf is van een ongekende grootsheid. Dat zou in een modern boek misschien een beetje saai worden. Daarom twijfelt Merlijn in dit sprookverhaal wel degelijk aan zijn eigen macht en wijsheid. Wel is hij overtuigd van zijn taak: hij moet en zal vrede brengen en Arthur opvoeden tot de beste koning die ooit heeft geleefd.
Bij Van Maerlant kan Merlijn zich veranderen in wie hij maar wil. Hoe hij dat precies doet, wordt eigenlijk niet duidelijk. Er is sprake van potjes zalf en kruiden, maar dat moet een omslachtige kliederboel geweest zijn. Daarom krijgt Merlijn in dit boek een tovermantel die hij kan omslaan wanneer hij hem maar nodig heeft. Tovermantels en -kappen waren in middeleeuwse verhalen heel populair. De beroemdste toverkap was die van de held Siegfried die zich daarmee helemaal onzichtbaar kon maken.
Ten slotte is er Morgene de Fee. Bij Van Maerlant wordt ze alleen kort genoemd (als bastaard-dochter van de hertog van Cornwall). De middeleeuwers hebben altijd geweldig met Morgene in hun maag gezeten. Wat moesten ze aan met deze tovenares die in veel verhalen nota bene de halfzuster van de geweldige koning Arthur was? In oudere versies uit Wales is Morgene de goede koningin en Gwinnevere (de latere vrouw van Arthur) de slechte, boze koningin. Misschien moeten we Morgene zien als een soort heidense priesteres. In Nevelen van Avalon is deze visie door Marion Bradley uitgewerkt tot een populaire moderne roman.
Middeleeuwse schrijvers daarentegen hebben hun best gedaan Morgenes rol zo onbeduidend mogelijk te laten zijn en haar familierelatie met Arthur te verdoezelen. Van Maerlant vormt hierop dus geen uitzondering. Omdat Morgene echter in het verdere leven van koning Arthur een heel belangrijke rol speelt, is ze in dit boek naast Merlijn de tweede hoofdpersoon. Ze treedt in Arthurverhalen vaak op als iemand die spannende queesten verzint voor de ridders van de Ronde Tafel (bijvoorbeeld in het verhaal over Walewein en de Groene ridder in Walewein). Bovendien zal ze als volwassen vrouw een zoon krijgen, Mordred, die uiteindelijk (samen met Morgene) een tragische rol speelt bij het einde van de Ronde Tafel. Maar dat is vele, vele avonturen later.
|
